Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα, ως νικήτρια χώρα, απέστειλε στρατό στην Μικρά Ασία με το όνειρο της απελευθέρωσης των αλύτρωτων αδελφών.
Κι ενώ αρχικά αυτό το όνειρο φαινόταν να πραγματοποιείται, καθώς τα ελληνικά στρατεύματα προχωρούσαν νικηφόρα στο εσωτερικό της Μικρής Ασίας, η κατάσταση δυστυχώς δεν άργησε να αλλάξει.
Η ανάγκη καταδίωξης και εξολόθρευσης των Τούρκων του Κεμάλ ανάγκασε τον στρατό να προχωρήσει ακόμα πιο βαθιά και να φτάσει τον Σαγγάριο και την αλμυρά έρημο.
Το 1919, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθέριος Βενιζέλος και η κυβέρνησή του ,έχοντας την υποστήριξη των νικητών Άγγλων και Γάλλων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (πάρα τις αμφιβολίες των στρατιωτικών των επιτελείων για την ελληνική απόβαση, διέταξε την απόβαση ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία με συμμαχική" εντολή "την αποκατάσταση της ειρήνης και τάξης, καθώς και την προστασία όλου του χριστιανικού (και όχι μόνο) πληθυσμού από αυθαιρεσίες.
Εκεί όμως, η απουσία ανεφοδιασμού, οι ακραίες καιρικές συνθήκες και οι συνεχείς πόλεμοι, είχαν εξασθενήσει το στράτευμα, το οποίο ένα χρόνο μετά (1922) δέχτηκε την σκληρή και οριστική επίθεση των Τούρκων.
Η αμυντική γραμμή έσπασε και ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Χιλιάδες Έλληνες φοβούμενοι τα τουρκικά αντίποινα εγκατέλειψαν τις εστίες τους και τον ακολούθησαν.
Στα τέλη Αυγούστου οι Τούρκοι μπήκαν στην Σμύρνη. Και το απεχθές έγκλημά τους ολοκληρώθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου ημέρα κατά την οποία η Σμύρνη έπαψε να θυμίζει την γεμάτη ζωή πόλη στα παραλία της Μικρασίας.
Η αποτυχημένη έκβαση της Μικρασιατικής εκστρατείας σήμανε την έναρξη του πιο αποτρόπαιου εγκλήματος.
Ανάμεσα σε όλους βρέθηκαν κάποιοι, που με κίνδυνο της ζωής τους έκαναν τα πάντα για να σώσουν τις ανθρώπινες ζωές.
Πρώτους απ' όλους, ξεχωρίζουμε τους πέντε Ιεράρχες της Μικράς Ασίας, που στάθηκαν βράχοι ακλόνητοι, αμετακίνητοι και επιβλητικοί μπροστά στις προκλήσεις και τις απειλές.
Ο Άγιος Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης, ο οποίος αφού περιέθαλψε και έσωσε χιλιάδες Ελλήνων που είχαν καταφύγει στη Σμύρνη, ο ίδιος αρνήθηκε να σωθεί. Το μαρτύριο που υπέστη ήταν φρικτό.
Ο Άγιος Γρηγόριος, Μητροπολίτης Κυδωνίας, κατάφερε τις τραγικές εκείνες στιγμές της Μικρασιατικής καταστροφής, να έλθουν ελληνικά πλοία με αμερικανική σημαία και να παραλάβουν 20.000 από τις 35.000 Ελλήνων που ζούσαν στην Μητροπολιτική του επαρχία. Θανατώθηκε μαρτυρικά στις 3 Οκτωβρίου του 1922. Το ιερό λείψανο του δεν βρέθηκε ποτέ.
Ο Άγιος Αμβρόσιος, Μητροπολίτης Μοσχονησίων βοήθησε πολλούς συμπατριώτες του να επιβιβαστούν σε συμμαχικά πλοία, προκειμένου να σωθούν από τη σφαγή. Ο κεμαλικός στρατός σε αντίποινα, τον έθαψε ζωντανό στις 15 Σεπτεμβρίου 1923. Το ιερό του λείψανο δεν βρέθηκε ποτέ.
Ο Άγιος Ευθύμιος, Επίσκοπος Ζήνων, με θάρρος ζήτησε από τις κεμαλικές αρχές να θεωρηθεί ως ο μόνος ένοχος και να απαλλαγούν όλοι οι υπόλοιποι.
Ο Άγιος Προκόπιος, Μητροπολίτης Ικονίου, ανέπτυξε μοναδική ποιμαντική εκκλησιαστική και εκπαιδευτική δραστηριότητα και γι’ αυτό το λόγο ο Κεμάλ διέταξε να εξορισθεί και να βασανιστεί φρικτά.
Μαζί με την χορεία των 5 Ιεραρχών μαρτύρων ξεχωρίζει και η δράση άλλων ανθρώπων, που δεν δίστασαν να έρθουν αντιμέτωποι με τον εχθρό, για να σώσουν τους δυστυχισμένους Έλληνες της Μικράς Ασίας.
Ο Αμερικανός πάστορας Έιζα Τζένινγκς, ο οποίος κατόρθωσε θεαματικά να σώσει χιλιάδες Έλληνες στη φλεγόμενη Σμύρνη.
Με αποκλειστικές δικές του πρωτοβουλίες πέτυχε να ηγηθεί μιας τεράστιας προσπάθειας διάσωσης αμάχων, ερχόμενος σε επαφή και συνομιλία με τον ίδιο τον Κεμάλ, ο οποίος του έδωσε διορία 11 ημερών να σώσει όσους προλάβει.
Ο Αμερικανός διπλωμάτης Τζόρτζ Χόρτον , που υπηρετούσε ως πρόξενος των ΗΠΑ στην Σμύρνη, μπροστά στην αδιαφορία των Συμμάχων, με δικές του πρωτοβουλίες συνέβαλε στη διάσωση πολλών Ελλήνων.
Ο ίδιος στο έργο του "Η μάστιγα της Ασίας", περιγράφοντας την καταστροφή αναφέρει :
"Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου άρχισαν οι λεηλασίες και οι σκοτωμοί. Εκείνο που μου έκανε αξέχαστη εντύπωση ήταν η' έκφραση στα πρόσωπα των Τούρκων. Μια έκφραση εκστατική μίσους και αγριότητας.
Κάθε Σεπτέμβριο ζωντανεύει στη μνήμη μας η Μικρασιατική Καταστροφή. Έρχονται στη μνήμη μας, πιο έντονα αυτές τις μέρες, οι δικοί μας άνθρωποι, που έμειναν πίσω, εκεί στα ματωμένα χώματα, η που ήρθαν μέσα στα πλοία ταλαιπωρημένοι και βασανισμένοι, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, όμως πάντα με τον πόθο της επιστροφής.
Ας παρακαλέσουμε τον φιλάνθρωπο Κύριο τέτοιες καταστάσεις να μην επαναληφθούν.
Πηγή : Μηνιαίο Ορθόδοξο Χριστιανικό Περιοδικό "Όσιος ΘΕΟΦΙΛΟΣ"
Σας ευχαριστώ
Δημήτριος Μητρόπουλος