ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ, ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ !
Η Κυριακή της Τυροφάγου , θεωρείται η τελευταία ημέρα των Απόκρεω .
Από νωρίς το βραδάκι της Κυριακής , μαζευόντουσαν κατά γειτονιά ή κατά σόι σε κάποιο σπίτι προκειμένου να αρχίσει το γλέντι με επίκεντρο το φαγητό . Πριν αρχίσουν το φαγητό ζητούσαν αφ’ ενός συγχώρεση από τους ηλικιωμένους, αφ’ ετέρου αγκαλιάζονταν και αλληλοσυγχωρούνταν , ώστε να ξεκινήσουν την Σαρακοστή με ήσυχη συνείδηση και καθαρή καρδιά.
Το φαγητό άρχιζε με το σταυρό και τις ευχές του παππού και αν δεν υπήρχε, του σπιτονοικοκύρη, για καλή Σαρακοστή και ‘’καλά γεροντάματα’’ σε όλους με ομόνοια , αγάπη και προκοπή.
Το κυρίως φαγητό ήταν τα ‘’μακαρούνια’’ ( μακαρόνια) με μπόλικη μυτζήθρα και καμένα με καυτό χοιρινό λίπος . Τα μακαρόνια έπρεπε να είναι χειροποίητα από την γιαγιά του σπιτιού, ζυμωμένα με αλεύρι , γάλα και αυγά από την ίδια , όπως και η ίδια απαραίτητα θα μαγείρευε την μακαρονάδα. Αυτό ήταν ένδειξη σεβασμού στην νοικοκυροσύνη της αλλά και ένδειξη ότι αντέχουν ακόμα ‘’τα κότσια της’’.
Στο τραπέζι υπήρχε και η γαλατόπιτα έργο της γιαγιάς και αυτό. Την γαλατόπιτα την έφτιαχναν χωρίς ζάχαρη για να έχουν καλή παραγωγή και σοδιά από την γη και τα ζώα. ‘’Το μπαστάρδεμα με την ζάχαρη’’ όπως έλεγαν , φέρνει μειωμένη σοδιά και παραγωγή.
Απαραίτητο στο τραπέζι και το κρασί. Τα ποτήρια δεν τα τσούγκριζαν αλλά τα σήκωναν με την ευχή ‘’Καλή Σαρακοστή και ανάπαυση των ψυχών των πεθαμένων μας’’.
Το γλέντι με τα αποκριάτικα τραγούδια και τους χορούς αμείωτο αλλά αμείωτα ήταν τα ευτράπελα και τα σκωπτικά στιχάκια που αναφέρονταν στην Σαρακοστή.
Δίκιο έχουν και εκφράζουν … τα παράπονα και τους καημούς τους για την αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής !!
‘’Εμείς ετούτο κλαίγουμε,
ετούτο που μας κόφτει
που δεν ημπορεί κανείς
να ‘ρθει για να μας κλάψει
που αυτό το σκορδοκρέμμυδο
τα άντερα θα μας κάψει’’.
Αλλά και οι διαπιστώσεις που εκφράζουν είναι γεμάτες σκεπτικισμό και παραπονιάρικο ύφος!
‘’Τα μακαρούνια ψυχομαχούν
τα λάχανα γλεντάνε
τα κρέατα κρυφτήκανε
γελάν τα κρεμμυδάκια.
Λάχανα , κρεμμύδια και φακές
μπιζέλια με φασούλια,
μείναν να σουλατσάρουνε
απάνου στο τραπέζι’’.
Οι ανύπαντροι και οι ανύπαντρες ‘’έκλεβαν’’ ένα ή περισσότερα μακαρόνια για να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους όταν θα κοιμηθούν για να δουν στον ύπνο τους ποια – ποιόν θα παντρευτούν
Οι ανύπαντρες ‘’έκλεβαν’’, για να πάρουν μαζί τους όταν θα πήγαιναν να κοιμηθούν, μια πιρουνιά μακαρόνια και οι ανύπαντροι ένα και τούτο γιατί : ‘’ Η γυναίκα θέλει να είναι η τελευταία αγάπη ενός άνδρα, από τις πολλές που έχει γνωρίσει και ο άνδρας να είναι η πρώτη αγάπη μιάς γυναίκας’’. Τα πολλά μακαρόνια αντιστοιχούσαν στις πολλές αγάπες γυναικών και το ένα σε μία! Έτσι δικαιολογούνται οι μεγάλες λιγδιές που φαινόταν στις μπλούζες των γυναικών που ‘’έκλεβαν’’ περισσότερα μακαρόνια και τα έβαζαν μέσα από την μπλούζα τους ,οπότε η χοιρινή λίγδα που απορροφούσε το ρούχο ήταν περισσότερη . Στους άνδρες ένα μακαρονάκι στην τσέπη του παντελονιού ή του σακακιού ήταν αμελητέα ποσότητα.
Πάνω στο τραπέζι υπήρχε και μια κανάτα με τυρόγαλο, Τι σκοπό είχε; Να αποσπάσουν την προσοχή και να δώσουν την ευκαιρία στους νέους και νιές να κλέψουν μακαρόνια. Έπιναν το τυρόγαλο σε ποτήρι και έλεγαν : ‘’Τύρο-τυρό, τυρόγαλο , όποιος σε πιεί και δεν γελάσει ψύλλος δεν θα τον δαγκάσει’’.
Το τέλος του γλεντιού γινόταν με το ψήσιμο των αυγών στην θράκα του τζακιού. Γύρω – γύρω από την θράκα έψηναν αυγά , ένα για τον καθένα. Αυτού που θα ‘’ίδρωνε πρώτο’’ θα ήταν και ο τυχερός και όλα στην οικογένεια του θα πήγαιναν ‘’κατ’ ευχήν’’. Όσων τα αυγά θα ‘’έσκαγαν’’ , θα έσκαγαν και οι ‘’οχτροί’’ του. Το αυγό το θεωρούσαν φορέα ζωής με δύναμη αναζωογόνησης αφ’ ενός και αφ’ ετέρου συμβολίζει το ‘’σφράγισμα’’ του στόματος από τις αρτύσιμες τροφές , που θα ξανανοίξει με το κόκκινο αυγό του Πάσχα.
Οι γυναίκες έπαιρναν και έβαζαν σε μια πετσέτα τρία κομμάτια από τα αποφάγια που τα χώριζαν με κόμπους. Τα έδιναν σε ένα αρσενικό παιδί και πήγαινε σε ένα κοντινό χωράφι ή κήπο που υπήρχαν βάτα και τα άφηνε στην ρίζα τους λέγοντας: ‘’Δένω κουνάβι κι αλεπού, φίδια, νυφίτσες και ασβούς, ούλα που σούρνωνται και ούλα που πετάνε ‘’ ! Αυτό είχε σκοπό, να μυρίζουν τα φαγητά και οτιδήποτε επρόκειτο να κάνει ζημιά να απασχολείται με το λύσιμο των κόμπων και να μπλέκεται στα βάτα να μην μπορεί να φύγει να κάνει ζημιές.
Το βράδυ μετά το γλέντι οι γυναίκες έπαιρναν , μια κουβέρτα και την τίναζαν στην αυλή για να διώξουν τους ψύλλους και κάθε άλλο ζωύφιο από το σπίτι τους για να πάνε σε κάποιο άλλο σπίτι που δεν θυμήθηκαν το έθιμο. Κατά το τίναγμα έλεγαν δυνατά ‘’ Εμείς τους ξεχειμωνιάσαμε , εσείς ξεκαλοκαιριάστε τους’’!
Αυτά ήταν τα ‘’δρώμενα’’ στον τόπο μου τις ημέρες των απόκρεω , που εκτός από τα Ψυχοσάββατα , ήταν ημέρες ‘’κρεπάλης’’ και ξεφαντώματος ως και την Καθαρά Δευτέρα . Από την επόμενη ημέρα που εισερχόμαστε στην Σαρακοστή με την αυστηρά νηστεία , την σεμνότητα και ταπεινότητα, όπως επιβάλλεται από την θρησκεία μας, προσγειωνόμαστε στην κατάνυξη, την περισυλλογή και την προσευχή έως το Πάσχα που αρχίζουμε σιγά- σιγά να επανερχόμαστε στα καλά και τα άσχημά μας…..και αναπολούμε :
‘’Πέρασε η Αποκριά με τσίπουρο και κοψίδια
και μπήκε η Σαρακοστή με λάχανα και κρεμμύδια.
Ακούσατε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;
Πέθανε το κρέας πέθανε και το τυρί εχάθει,
βγάζει το πράσσο την ουρά και γένεια το κρεμμύδι,
τα λάχανα τρανέψανε γιομίσαν τα χωράφια.
Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα μαχαίρια
και τρέξετε στα Παλιάμπελα τζοχιά χοντρά να βρείτε’’!
(Παλιάμπελα= τοπωνύμιο του χωριού)