Του Δημήτρη Τρίμη και του «Συστημικού»
Στις 30/9 οι «Financial Times» δημοσίευσαν την είδηση ότι ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, εν όψει stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών και στο πλαίσιο της προσπάθειας για παροχή ρευστότητας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις των ασθενέστερων χωρών της περιφέρειας, πιέζει για εφαρμογή ενός προγράμματος αγοράς ομολόγων τιτλοποιημένων δανείων (ABS Securities) από ελληνικές και κυπριακές τράπεζες, πρόγραμμα το οποίο εξήγγειλε στις 3/10.
Τα ελληνικά ΜΜΕ υποδέχτηκαν με ιδιαίτερη ικανοποίηση το συγκεκριμένο δημοσίευμα, χωρίς να γνωρίζουν το είδος και το μέγεθος αυτού του προγράμματος. Το δημοσίευμα, όμως, αποτελούσε συνέχεια ενός προηγούμενου της 4ης Σεπτεμβρίου, το οποίο αποκάλυπτε τις προθέσεις του Ντράγκι για αναβίωση της αγοράς τιτλοποιημένων δανείων στην ευρωζώνη, προκειμένου να σταματήσει την ύφεση σε όλη την περιοχή. Μετά τη συγκεκριμένη εξαγγελία, οι τυμπανοκρουσίες έπαψαν και έγινε αντιληπτό ότι ο Ντράγκι δεν μοίραζε μάννα εξ ουρανού.
«Τοξικά» προϊόντα
Κατ’ αρχάς, τα συγκεκριμένα «τοξικά» –όπως χαρακτηρίστηκαν εξαιτίας του μεγέθους των συνεπειών τους– χρηματοοικονομικά εργαλεία προκάλεσαν το ξέσπασμα της κρίσης του 2007, το οποίο επισημαίνουν και οι «F.T.». Κατά συνέπεια, μπορεί κάποιος εύκολα να καταλάβει ότι πρόκειται στην καλύτερη περίπτωση για μια κίνηση απελπισίας σε μια αδιέξοδη στρατηγική, και να αντιληφθεί τους τεράστιους κινδύνους που αυτή η κίνηση ενέχει. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να διαβάσουμε συνδυαστικά τα δύο κείμενα, όπως επίσης και να επικεντρωθούμε στις τεχνικές προδιαγραφές του προγράμματος, ώστε να αντλήσουμε τα σωστά συμπεράσματα.
Στο αρχικό δημοσίευμα γίνεται αναφορά για ενεργοποίηση δύο προγραμμάτων. Το πρώτο και κύριο πρόγραμμα αφορά την αγορά ABS και το δεύτερο την αγορά καλυμμένων ομολογιών των τραπεζών, οι οποίες έχουν ως εξασφάλιση δάνεια. Ασφαλώς χρειάζεται συγκεκριμένες τεχνικές γνώσεις για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει τις διαφορές τους, αλλά κανείς δεν αναρωτήθηκε γιατί υπάρχουν δύο προγράμματα και ποιες είναι οι διαφορές τους.
Ελλάδα και Κύπρο
Στο δεύτερο δημοσίευμα γίνεται καθαρή και σαφής αναφορά ότι στην Ελλάδα και την Κύπρο απευθύνεται το κύριο πρόγραμμα αγοράς ABS, ενώ στο αρχικό δημοσίευμα αναφέρεται ότι το δεύτερο πρόγραμμα καλύπτει χώρες χωρίς εμπειρία σε τιτλοποιήσεις, πιθανώς χώρες της ανατολικής Ευρώπης, αλλά παράλληλα μπορεί να αφήνει και ένα παράθυρο για ιταλικές και ισπανικές τράπεζες
Η εξαγγελία του Ντράγκι αναφέρει ότι και τα δύο προγράμματα είναι διαθέσιμα για την Ελλάδα, αλλά η ανάγκη είναι για ABS, όπως σωστά αναφέρουν οι «F.T.», προκειμένου οι ελληνικές τράπεζες να μειώσουν σημαντικά το μέγεθος του ενεργητικού τους
Η βασική και καταλυτική διαφορά μεταξύ των δύο προγραμμάτων είναι ότι στην περίπτωση της αγοράς ABS, τα δάνεια από τα οποία συντίθενται τα ομόλογα αφαιρούνται από τους ισολογισμούς των τραπεζών και προστίθενται στον ισολογισμό της ΕΚΤ, ενώ στις καλυμμένες ομολογίες, οι τράπεζες κρατούν τα δάνεια στον ισολογισμό τους και τα συγκεκριμένα δάνεια εκχωρούνται ως εξασφάλιση των καλυμμένων ομολογιών
Οι ελληνικές τράπεζες έχουν εμπειρία από ABS, τα οποία διέθεταν προ της κρίσης απευθείας στις αγορές. Μετά την κρίση, οι τράπεζες, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία έκτακτης παροχής ρευστότητας επαναγόραζαν τα ABS και τα εκχωρούσαν μέσω του προγράμματος στην ΕΚΤ, ως εξασφάλιση για να αντλήσουν ρευστότητα, ενώ παράλληλα εξέδιδαν και νέα ABS-«φαντάσματα», που δεν μπορούσαν να τα διαθέσουν στην αγορά και τα οποία λειτουργούσαν με τον ίδιο τρόπο.
Σε κάθε περίπτωση, μετά την κρίση όλα τα δάνεια εξακολουθούσαν να υπάρχουν στα λογιστικά βιβλία της τράπεζας. Στα ABS ο δανειολήπτης οφείλει στους κατόχους του ομολόγου στο οποίο έχει τιτλοποιηθεί το δάνειό του και η πιστώτρια τράπεζα έχει αναλάβει τη διαχείριση του δανείου για λογαριασμό τους, ενεργώντας απλά ως εντολοδόχος, ενώ στις καλυμμένες ομολογίες ο δανειολήπτης εξακολουθεί να οφείλει στην τράπεζα με την οποία σύναψε τη σύμβαση δανείου και η οποία συνεχίζει να έχει την πλήρη ευθύνη της σχέσης με τον δανειολήπτη.