Πρωτότυπη ερώτηση, εύκολη απάντηση...
Κατ’ αρχάς, πρό Χριστού, τότε που υπήρχε ως επίσημη θρησκεία το 12-άθεο, οι πιο πολλοί πίστευαν προφανώς λίγο-πολύ και τους 12 Θεούς. Ωστόσο, σίγουρα θα υπήρχαν και τότε άθεοι και άθρησκοι άνθρωποι, όπως υπάρχουν και σήμερα.
Η αρχαία θρησκεία δεν ήταν σαν τη σημερινή, ήταν περισσότερο μυθολογία φιλοσοφία-ψυχολογία και φυσική ζωή, παρά ‘θρησκεία’. Υπήρχε πολυφωνία: εσύ πίστευες πολύ αυτόν τον θεό, ο άλλος πίστευε πιο πολύ σε άλλους.
Αλλά υπήρχαν και άλλες θεότητες εκτός απ τους 12, όπως υπήρχαν και ημίθεοι. Μοιάζει κάπως με τους πολλούς αγίους που έχουμε και μείς σήμερα…
Αλλά εκτός από το ποιοί θεοί λατρεύονταν περισσότερο εδώ, αξίζει να μάθουμε πως ε δ ώ γεννηθήκαν οι περισσότεροι απ τους 12 θεούς.
Δηλαδή ε δ ώ ε π ι ν ό η σ α ν ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι τ ο δ ω δ ε κ ά θ ε ο, εδώ ξεκίνησε ο αρχαίος πολιτισμός, λόγω του καλού κλίματος και της πολύ εύφορης γης. Μην ξεχνάμε πως οι θεοί ‘μένουν’ στον Όλυμπο, και πως η ευρύτερη περιοχή, όλου του Κυπαρισσιακού Κόλπου, λεγόταν Ολυμπία.
Η πιο σωστή απάντηση στο αρχικό ερώτημά μας είναι πως οι αρχαίοι Κυπαρίσσιοι πίστευαν στους ίδιους 12 θεούς που λατρεύουμε και μείς τώρα.
Το ίδιο ακριβώς υπονοεί ο Αλεξανδρινός Καβάφης στο ποίημά του ‘ΙΩΝΙΚΟΝ’.
Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,
γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι αυτό οι θεοί.
Και σ’ ένα άλλο ποίημά του, ‘ΜΝΗΜΗ’, λέει σχεδόν τα ίδια:
Δεν αποθνήσκουν οι θεοί. Η πίστις αποθνήσκει
του αχαρίστου όχλου των θνητών.
Αλλά ας τα πούμε πιο αναλυτικά:.
Θα ξεκινήσουμε με έναν μεγάλο θεό εκτός των 12.
••--- Είναι ο Δ ι ό ν υ σ ο ς , γιός του Δία και της Σεμέλης. Τα αρχαία χρόνια λατρευόταν στην πηγή του , την Δ ι ο ν υ σ ι ά δ α, πάνω από το Τουριστικό, στην κεντρική παραλία Κυπαρισσίας. Έκαναν μπάνιο στη θάλασσα, έπιναν νερό απ την πηγή, έπιναν κρασί κι έτρωγαν, γλένταγαν, χόρευαν, έπαιζαν τραγωδίες σε θεατράκι.
Το ίδιο κάνουν και οι σύγχρονοι Κυπαρίσσιοι. Στο Τουριστικό έχουν γίνει μεγάλες οινοποσίες και ουζοποσίες. Το ίδιο γίνεται σ’ όλη την πόλη, οι πότες αυξάνονται μέρα τη μέρα. Πολλοί Διονύσηδες και Διονυσίες, και υπάρχει και εκκλησάκι του Αγίου Διονυσίου λίγο πιο πάνω , στην είσοδο της πόλης.
•---Ο Δ Ι Α Σ , πατέρας θεών και ανθρώπων, γεννήθηκε λίγα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας, στο Λύκαιο Όρος, στην κορυφή. Τον μεγάλωσαν 3 ντόπιες νύμφες, η Αγνώ, η Θεισόα, και η Νέδα, που τον έλουζε στο ποτάμι που πήρε και το όνομά της, το μόνο θηλυκό ποτάμι!. Είναι το δεύτερο ποτάμι της Κυπαρισσίας, μετά τον Αρκαδικό ποταμό.
Οι κρητικοί λένε κι αυτοί πως γεννήθηκε εκεί ο Δίας, αλλά οι αρχαιολόγοι έχουν καταλήξει στο ότι γεννήθηκε στα ορεινά της Τριφυλίας προς Αρκαδία. Από τη Γορτυνία έφυγαν μέτοικοι, και πήγαν στην Γόρτυνα της Κρήτης και μετέφεραν εκεί τη λατρεία του Διός.
Υπάρχουν πολλοί σύγχρονοι συμπολίτες μας αρχαιολάτρες που λένε φανερά πως πιστεύουν στον Δία, έχει γίνει κάπως σαν ‘μόδα’. Αλλά είναι και πολλοί άλλοι κυπαρισσιώτες που λατρεύουν κι αυτοί τον Δία, έστω κι αν δεν το λένε , έστω κι αν δεν το καταλαβαίνουν. Είναι αρσενικοί, έχουν φιλενάδες, έχουν και οικογένεια και παιδιά, είναι γλεντζέδες, δυναμικοί, και ελαφρώς φαλλοκράτες, όπως κι ο Δίας.
•--- Όσο για την Α Θ Η Ν Α , την αγαπημένη του κόρη, είχε και ειδικό τοπικό όνομα εδώ, Κ υ π α ρ ι σ σ ί α Α θ η ν ά . Ήταν η π ο λ ι ο ύ χ ο ς της Κυπαρισσίας τα αρχαία χρόνια. Είχε κοπεί νόμισμα με την Αθηνά, το οποίο πρέπει σήμερα να γίνει το έμβλημα της πόλης. Να ξαναγίνει και σήμερα επισήμως ‘πολιούχος’…
Εκεί που είναι η Αγιά Τριάδα υπήρχε αρχαίος Ναός της, και η αντανάκλαση που έκανε το φως στο δόρυ από το μεγάλο άγαλμά της , φαινόταν έως το Κατάκολο. Υπάρχουν ακόμα μεγάλες μαρμάρινες κολώνες έξω απ’ την Αγία Τριάδα, και η αγία τράπεζα είναι πάνω σε σπόνδυλο αρχαίας κολώνας, του ιερού της Αθηνάς. Οι χριστιανοί δεν υποψιάζονται πως όταν πάνε στην Αγια-Τριάδα ανάβουν κεράκι στην θεά Αθηνά, έστω κι αν είναι σπασμένο το αγάλμά της, και υπάρχουν μόνο τα θεμέλια από το ναό της...
Υπήρχε και η θεωρία πως εδώ κάπου γεννήθηκε η Αθηνά, από την κεφαλή του Δία. (αν και την διεκδικούν και άλλες περιοχής της Ελλάδας ).
Ο Ιούλιος Βερν στο βιβλίο του ‘το αιγαίο στις φλόγες’, μιλάει για πειρατές που ήρθαν στην Κυπαρισσία το 1828 και βρήκαν ένα καλοδιατηρημένο ‘χάνι’ , κάτι σαν οίκημα-ξενοδοχείο, το οποίο ονομαζόταν ΑΘΗΝΑ. Πού να ήταν άραγε αυτό το κτίσμα? Υπάρχει ακόμη?
Πάντως οι αρχαίοι Κυπαρίσσιοι λάτρευαν την Αθηνά: ήταν πανέξυπνοι, φιλόσοφοι, πολυμήχανοι. Ίδιοι ακριβώς και με τους σύγχρονους. Το Γυμνάσιο-Λύκειο Κυπαρισσίας έχει επί δεκαετίες πολύ καλούς μαθητές και οι απόφοιτοι προχωρούν σε τέχνες και επιστήμες. Οι κάτοικοι της περιοχής είναι γενικά όλοι ξύπνιοι και πνευματώδεις, ανεξάρτητα αν έχουν πάρει πτυχίο από σχολή.
Κι όσο για το ιερό δέντρο της Αθηνάς, την ελιά, όπου να κοιτάξεις ελιές βλέπεις…
Υπάρχουν ονόματα γυναικεία: Κυπαρισσία, και Αθηνά, και υπάρχει και τραγούδι του Καλογερόπουλου που λέγεται ‘Αθηνά Κυπαρισσία’.
•-- Ο Α Π Ο Λ Λ Ω Ν, λατρευόταν δεόντως. Το εξαίρετο κτίσμα του Επικούρειου Απόλλωνα στην Ολυμπία, φαίνεται από όλη την Κυπαρισσία και από την παραλία. Έκαναν τότε σήματα με καθρέφτες, με αντανάκλαση ηλίου και φωτιάς. Ο θεραπευτής Απόλλων ήταν ο βοηθός, ο ‘επίκουρος’ σε κάθε αρρώστια. Σ’ αυτόν προσεύχονταν να τους δώσει δύναμη να γίνουν καλά, παράλληλα με τα φυσικά φάρμακα που είχαν και τότε. Αλλά υπήρχε και στην Κυπαρισσία ναός του Απόλλωνα, υπάρχει ακόμη δίπλα από τον ΟΣΕ. Πολλά πεταμένα μάρμαρα, και κολώνες, και πολλές αρχαίες δάφνες του Κ υ π α ρ ί σ σ ι ο υ Δαφνίου Α π ό λ λ ω ν ο ς, που ανθούν και σήμερα. Υπάρχει ένας εξαίρετος διδακτικός οικολογικός μύθος, με τον φίλο του Απόλλωνα Κυπάρισσο, που άθελά του σκότωσε ένα ελάφι, και η ‘τιμωρία’ του ήταν να μεταμορφωθεί σε κυπαρίσσι!!! Το κυπαρίσσι μας υπενθυμίζει διαρκώς να προστατεύουμε τα άγρια και ημιάγρια ζώα για να μην εξαφανιστούν.
Οι σημερινοί κυπαρισσιώτες μέρα τη μέρα λατρεύουν όλο και περισσότερο τον Απόλλωνα, πολλοί επισκέπτονται το Ναό στις Βάσσες, και σύντομα θα αξιοποιήσουν και τον αρχαίο Ναό του στη ‘Μούσγα’ , δίπλα απ το Τρενοτεχνείο, που είναι κι αυτό ωδείο υπό την προστασία του Απόλλωνα, αφού είναι στην περιοχή του!!!
•-- Η Α Φ Ρ Ο Δ Ι Τ Η λατρευόταν δεόντως τα αρχαία χρόνια. Στην Αμαθούντα υπήρχε ιερό της, και άγαλμα, ήταν η Αμαθουσία Αφροδίτη. Έχει βρεθεί ενεπίγραφη βάση αγάλματός της, και είναι στις αποθήκες του Μουσείου Ολυμπίας.
Η Αφροδίτη στις μέρες μας , λατρεύεται όλο και περισσότερο. Έφυγαν πιά οι πληγές του τελευταίου πολέμου ,έφυγαν οι έχθρες των κομμάτων και ο διχασμός. Η κοινωνία γίνεται όλο και πιο ελεύθερη, και ο κόσμος το έχει ρίξει όσο μπορεί στον έρωτα.
•-- Υπήρχε ιερό της Θεάς Δ Η Μ Η Τ Ρ Α Σ στο αρχαίο Λέπρεο, στην Ολυμπία. Η γη ήταν από τότε εύφορη, πλούσια σε δέντρα και δημητριακά. Ακόμα και σήμερα, στα ορεινά χωριά της Ολυμπίας υπάρχουν οι αρχαίοι σπόροι και βγάζουν στάρι, καλαμπόκι, βρώμη, κριθάρι, κλπ. Οι γεωπόνοι και οι εταιρείες που μετάλλαξαν τους σπόρους θα τιμωρηθούν αυστηρά, και θα ξαναγυρίσουμε στους αρχαίους σπόρους της Δήμητρας. Το οικολογικό κίνημα δείχνει πως η θεά Δήμητρα ξαναζεί στις μέρες μας, οι πιστοί της αυξάνονται, και είναι αγριεμένοι με όσους καταστρέφουν τη γη…
•-- Η Ε Σ Τ Ι Α, λατρευόταν από πάντα. Κάθε σπίτι είχε το τζάκι του, την άσβεστη φλόγα, την εστία, το καντηλάκι. Οι Κυπαρισσιώτες και σήμερα πιστεύουν πολύ στην Εστία, τιμούν πολύ τον θεσμό της οικογένειας και της παρέας, είναι νοικοκυραίοι, έχουν τα σπίτια τους και τις βίλες τους..
•- Ο Π Ο Σ Ε Ι Δ Ω Ν Α Σ, σίγουρα λατρευόταν λόγω της θάλασσας. Το λιμάνι της Κυπαρισσίας είναι εκτεθειμένο στον ανοιχτό κόλπο και στους βοριάδες, γι αυτό και οι αρχαίοι έριχναν τα καράβια τους στη θάλασσα από Άνοιξη έως φθινόπωρο. Σίγουρα είχαν Ναό του Ποσειδώνα εκεί που είναι και τώρα το λιμάνι.
•-- Η Α Ρ Τ Ε Μ Ι Σ λατρευόταν στην Αρτέμιδα Τριφυλίας, υπήρχε εκεί ναός της. Υπήρχαν κυνηγοί στην αρχαιότητα, γιατί ήταν άφθονα τα θηράματα. Σήμερα πρέπει να πάψουν το κυνήγι πουλιών-λαγών, κλπ., να κυνηγούν μόνο όσα ζώα έγιναν πολλά και είναι επικίνδυνα, π.χ. τα αγριογούρουνα.
Η φεμινίστρια παρθένα Άρτεμις προστατεύει όλες τις γυναίκες στον τοκετό, αλλά και στην καθημερινή ζωή: δεν τολμάς να τις πειράξεις αν δεν θέλουν.
•- Η Η Ρ Α , προστάτευε και προστατεύει τις γυναίκες συζύγους, την οικογένεια.
•-Ο Η Φ Α Ι Σ Τ Ο Σ . Από τα αρχαία χρόνια έλιωναν στη φωτιά το σίδερο, έφτιαχναν ακόμα και χρυσαφένια κύπελλα, σαν αυτά της Περιστεριάς.. Αλλά και οι σημερινοί σιδεράδες της περιοχής είναι καλλιτέχνες.
•- Κι όσο για τον Α Ρ Η, δεν υπήρχαν καλύτεροι πολεμιστές από τους Αρκαδινούς, σε όλες τις εποχές. Μόνο οι σπαρτιάτες ήταν καλύτεροι, αλλά αυτοί δεν έκαναν άλλη δουλειά από τον πόλεμο. Οι Κυπαρισσιώτες έδωσαν το αίμα τους σε αμυντικούς πολέμους, αλλά μετά από κεκτημένη ταχύτητα έκαναν και εμφυλίους, σκοτωνόσαντε μεταξύ τους. Η πολεμική ατμόσφαιρα υπάρχει ακόμα στα μηχανάκια που τρέχουν με χαλασμένες εξατμίσεις, στα ντουφεκίσματα που κάνουν το Πάσχα, και στις σειρήνες που πατάνε στο γήπεδο όταν έχει ποδόσφαιρο.
•-Ο Ε Ρ Μ Η Σ, γεννήθηκε λίγο πιο δίπλα , στην Κυλλήνη. Ο φτερωτός θεός, ο αγγελιοφόρος των θεών, ο έμπορας και ο προστάτης των κλεφτών. Και σήμερα λατρεύεται, χωρίς καν να το υποψιαζόμαστε.
Θα κλείσουμε με έναν πολύ μεγάλο θεό, εκτός των 12.
Είναι ο Π ά ν α ς , ο τραγοπόδαρος θεός, γιός του Ερμή και της Καλλιστώς, που κακώς θεωρήθηκε ως Διάβολος, και γεννήθηκε κι αυτός στην περιοχή!!! Στο Λύκαιον όρος, όπως και ο Δίας!!! Πολύ σημαντική η είδηση, παγκοσμίας σημασίας. Κάτι που θα έπρεπε να ήξεραν όλοι. Υπάρχει το ιερό του Πανός, η σπηλιά όπου ‘γεννήθηκε’, υπάρχει χωριό ‘Παν’ στα ορεινά Τριφυλίας προς Μεγαλόπολη. Και είχε κοπεί νόμισμα στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ Αρκαδίας και Αρκαδιάς, με τον Δία στην μια πλευρά και με τον Πάνα στην άλλη. Η Αρκαδια στην αρχαιότητα ονομαζόταν Πανία. Ο Πάνας συμβολίζει τη φύση , τα ζώα, την π α νίδα, τον έρωτα, το χορό, έπαιζε η γλυκιά του μουσική και μάγευε τα ζώα, αυτός επινόησε τη φλογέρα (σύριγγα). Οι αρχαίοι ήταν ‘χωριάτες’, και δεν ντρέπονταν γι αυτό. Ήσαντε γλεντζέδες, ερωτιάρηδες, έλεγαν ‘χωρατά’, έβριζαν κι όλας για να ξεσπάσουν.
Ο πάνας δεν κλαίει , είναι θεός της χαράς…
Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ
•---Να ιδρυθεί στην Κυπαρισσία μια θεολογική σχολή, όπου να διδάσκονται με απλά λόγια η ελληνική μυθολογία, το 12θεο, και τα 4 ευαγγέλια που έχουν το βαθύ νόημα του χριστιανισμού. Αλλά και ο μουσουλμανισμός, ο βουδισμός, ο ταοϊσμός, κλπ Θα έχει πολλούς φοιτητές και θα γίνει διάσημη πιο πολύ κι από τη σχολή της Χάλκης.
Η Μυθολογία να διδάσκεται βασικό μάθημα στα σχολεία.
•--- Να γίνουν εδώ πολλές εκκλησίες διαφόρων θρησκειών και δογμάτων. Να δώσουμε πρώτοι το παράδειγμα της πολυφωνίας και της ανεκτικότητας σε θρησκευτικά θέματα, ώστε να εκλείψει το φαινόμενο του θρησκευτικού φανατισμού. Δηλαδή σταδιακά να μειωθεί ο ρόλος των θρησκειών…
Παρένθεσις: Ο πολύς κόσμος νομίζει αφηρημένα πως: ‘μετά Χριστόν’ ήρθε εν μία νυκτί η νέα θρησκεία. Αλλά έγινε ακριβώς το αντίθετο: εδραιώθηκε με πολλή βία, και ύστερα από αιώνες… Ακόμα και επί Ρωμαίων, 1 και 2 αιώνα μετά Χριστό, υπήρχε μόνο το 12θεο. Οι Ρωμαίοι αρχικά έκλεψαν αρκετούς ναούς και τα πήγαν στην Ιταλία. Μόλις η Ρώμη έγινε επισήμως χριστιανική, και στη συνέχεια η Κωνσταντινούπολη, επέβαλαν τον παραλλαγμένο χριστιανισμό τους στην Ελλάδα. Ο Μέγας Θεοδόσιος έκανε πολύ μεγαλύτερη καταστροφή, όπως και ο Κωνσταντίνος, όπως και Γότθοι (γερμανοί) του Αλάριχου τον αιώνα. Κατέστρεψαν ναούς, έσπασαν αγάλματα, φυλάκισαν και σκότωσαν δωδεκαθεϊστές, απαγόρεψαν έθιμα και γιορτές.
Αλλά η περιοχή μας, η Μεσσηνία-Τσακώνα γενικότερα, άντεξε περισσότερο από αλλού στην επιβολή της νέας θρησκείας. Μέχρι και τον 9ο και 10ο αιώνα η νοτιοδυτική πελοπόννησος ήσαντε παγανιστές!.. Είναι σημαντικό να ξέρουμε πως ζούμε στο μέρος της Ελλάδας, ή και της Ευρώπης, που κρατήθηκε ζωντανή η αρχαία Ελληνική θρησκεία. Άλλωστε έχουμε και αίμα από τους ανυπότακτους αρχαίους Δωριείς σπαρτιάτες…
------ Οι ντόπιοι εκτός από δωδεκαάθεοι είναι και χριστιανοί. Κερνούν ο ένας τον άλλο, μοιράζουν τα αγαθά, είναι καλοκάγαθοι άνθρωποι.
Ο χριστιανισμός άνθησε πριν 8-9 αιώνες στους Χριστιάνους, στο βυζαντινό Ναό του Σωτήρος, όπου ήταν η έδρα της Μητροπόλεως. Τα πολλά μάρμαρα που υπάρχουν στο χωριό και δίπλα απ την πηγή, μαρτυρούν πως υπήρχε και εκεί αρχαίος Ναός. Εκ των υστέρων, είμαστε πολύ τυχεροί σήμερα που ήρθε και ο Χριστιανισμός, και έτσι έχουμε ακόμα περισσότερο πλουραλισμό ως προς τα θρησκευτικά θέματα.
Το συμπέρασμα που εμείς βγάζουμε, είναι πως είμαστε σχεδόν ίδιοι με τους αρχαίους, και καθώς εξελίσσονται τα πράγματα, σύντομα θα τους ξεπεράσουμε…
antoniosantonopouloskyparissia.blogspot.gr
Υστερόγραφο:
1. πολύ χρήσιμη ιστοσελίδα για το θέμα των αρχαίων ναών της Τριφυλίας είναι , το aristomenismessinios@blogspot.gr
2. χρήσιμο βιβλίο για τον πάνα είναι: ‘ο πάνας και ο εφιάλτης’ , του James Hillman.