Πού να φανταζόταν ο Αριστοφάνης πως οι κωμωδίες του θα παίζονται και χιλιάδες χρόνια μετά?
Πώς τα κατάφερε και δεν του τις έκαψαν οι ψευτοχριστιανοί?, (όπως έκαναν για παράδειγμα με τα ποιήματα της Σαπφώς). Ίσως η εξήγηση ήταν πως ήσαντε τόσο διαδεδομένα τα χειρόγραφα του Αριστοφάνη, ήταν τόσο αγαπητός συγγραφέας που δεν μπόρεσαν να τα εξαφανίσουν λόγω των πολλών αντιγράφων.
Η Λ υ σ ι σ τ ρ ά τ η είναι η πιο ωραία κωμωδία του, (όπως και ο Πλούτος).
Η υπόθεση έχει ως εξής:
Στον αρχαίο εμφύλιο, τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, η Αθηναία Λ υ σ ι σ τ ρ ά τ η και μια Σπαρτιάτισσα η Λ α μ π ι τ ώ, κλείνονται μαζί με άλλες Αθηναίες και Σπαρτιάτισσες στην Ακρόπολη, στον Παρθενώνα, μέσα στο ιερό!!! , και ορκίζονται σεξουαλική αποχή. (ας σημειώσουμε εδώ πως ο Παρθενώνας είναι χτισμένος σε δωρικό ρυθμό, σε λιτό, ‘σπαρτιάτικο’ θα λέγαμε)
Δεν υποχωρούν στις πιέσεις των ανδρών, και αναγκάζουν τις αντιπροσωπείες των 2 πόλεων να συμφιλιωθούν. Στο θέατρο επιτεύχθηκε η ειρήνη, στην πράξη όμως συνεχίστηκε ο πελοποννησιακός πόλεμος. Ίσως ,όμως, να βρεί στις μέρες μας την δικαίωσή του ο Μέγας Αριστοφάνης!!!
Αλλά ας πάμε σε ένα από τα κεντρικά σημεία του έργου, που είναι και αλατοπιπεράτο, και μπορεί να παρακινήσει τον αναγνώστη να αναγνώσει το πρωτότυπο το έργο και να το μελετήσει.
Ας πάμε στο όρκο που δίνουν Αθηναίες και Σπαρτιάτισσες…
Δίνουν έναν όρκο 10 ακριβώς σειρών!: Διαβάζει κάθε σειρά η Λυσιστράτη και πιέζει τις άλλες να το επαναλάβουν εν χορώ. Ας αφήσουμε την φαντασία μας, να λέει την κάθε σειρά δυνατά η Λυσιστράτη, και μετά να επαναλαμβάνουν όλες μαζί οι άλλες:
Οὐκ ἔστιν οὐδείς οὔτε μοιχός οὔτ̉ ἀνήρ
Ὅστις πρός ἐμέ πρόσεισιν ἐστυκώς.
Οἴκοι δ’ ἀταυρώτη διάξω τόν βίον
Κροκωτοφοροῦσα καί κεκαλλωπισμένη,
Ὅπως ἄν ἀνήρ ἐπιτυφῇ μάλιστά μου˙
Κοὐδεποθ̉ ἑκοῦσα τἀνδρί τὠμῷ πείσομαι
Ἐάν δέ μ̉ ἄκουσαν βιάζηται βίᾳ
Κακώς παρέξω κοὐχι προκινήσομαι.
Οὐ πρός τον ὄροφον ἀνατενῶ τώ Περσικά
Οὐ στήσομαι λέαιν̉ ἐπί τυροκνήστιδος!!!
Μετά τις ρωτάει: --Τα ορκίζεστε όλες αυτά? ,
--Ναί, μα το Δία!, απαντούν αυτές.
Δεκάδες μεταφράσεις έγιναν στην Λυσιστράτη, στην Ελλάδα και παγκόσμια.
Ας επιχειρήσουμε και μεις κάτι ανάλογο.
ελεύθερη μετάφραση:
Δεν θα αφήσω κανένα, ούτε γκόμενο, ούτε άντρα
Που να έρθει προς εμένα ‘σηκωμένος’
Και στο σπίτι θα περνάω τον καιρό μου ακαύλωτη.
Θα βάφομαι και θα καλλωπίζομαι
Για να φουντώνω ερωτικά τον άντρα μου
Αλλά δεν θα του κάτσω με τη θέλησή μου
Κι αν παρά τη θέλησή μου με βία με πηδήσει
Θα του καθήσω ανόρεχτα, και δεν θα συμμετέχω.
Δεν θα σηκώσω τις γόβες μου στο νταβάνι
Κι ούτε θα στηθώ στον τυροτρίφτη σαν τη λιονταρίνα!!!
Πιο ελεύθερη έμμετρη μετάφραση:
Δεν πάω με άντρα, δικό μου ή άλλον
θα κάθομαι ήσυχη στο σπίτι.
θα φτιάχνομαι όλη τη ώρα
τον πόθο του να του ανάβω
αλλά όμως δεν θα ‘του το δίνω΄!.
Κι αν ίσως μου ριχτεί με βία
θα κάτσω σαν παγοκολόνα.
Πόδια ψηλά δεν θα σηκώσω
Κεφάλι κάτω δεν θα σκύψω
Άλλες πιο ελεύθερες και σατυρικές μεταφράσεις ας κάνει ο κάθε αναγνώστης.
Ε ρ μ η ν ε ί α , κατά σειρές:
- ----Βάζει στην ίδια μοίρα το μοιχό και τον κανονικό σύζυγο, γιατί το θέμα δεν είναι αν θα πάει με τον άντρα της, ο σκοπός είναι να μην πάει ούτε με άλλον, -τυχόν- γκόμενο.
- ---- ‘Εστυκα’, έλεγαν οι αρχαίοι όταν ο φαλλός τους ήταν σηκωμένος, σε στύση, ακριβώς όπως λέμε και σήμερα. Με το που ακούν αυτή τη λέξη οι γυναίκες εξάπτονται.
- ---Μετά το σοκ της δεύτερης σειράς, έρχεται το συντηρητικό, ότι θα κάθεται στο σπίτι της, το αντίθετο από ‘ταύρος’, ας πούμε σαν πρόβατο, σαν καλόγρια, σαν νοικοκυρά.
- ---Όμως το αστείο συνεχίζεται, διότι δεν θα μένει τελικά αταύρωτη, ‘ακαύλωτη’, αφού όλο θα βάφεται με κοκκινάδι (κρόκο) σε χείλη και μάγουλα, θα χτενίζεται, θα ομορφαίνεται.
- ---Και ο σκοπός είναι να τον φουντώνει, να τον καυλώνει, να του κάνει βασανιστήρια, διότι,
- --- Δεν θα του κάτσει, τουλάχιστον με τη θέλησή της. Αυτό ορκίστηκαν…
- ---Αλλά πολύ πιθανό ο άντρας να ασκήσει μικρή ή μεγάλη βία, και θα έχει και το δίκιο του –θα λέγαμε-, αφού είπαμε πως όλο θα φτιάχνεται για να τον ερεθίζει.
- ---Αν λοιπόν ασκήσει βία, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να κάτσει ‘σαν κότα’, ας απολαύσει κάπως το σεξ, αλλά ορκίζεται να μην συμμετέχει, να μην τον κάνει να το απολαύσει, όπως έκανε τις άλλες φορές…
Λένε οι γυναίκες στον στίχο 162-163:
--ἐάν δέ τύπτωσιν? (κι αν μας χτυπήσουν?)
--παρέχειν χρή κακά κακῶς. Οὐ γάρ ἔνι τούτοις ἡδονή τοῖς πρός βίαν. (θα τους το δίνουμε ‘κακήν κακώς’. Γιατί δεν αισθάνονται ηδονή αν είναι με τη βία)
- ---Με δυό λόγια συνοψίζοντας: δεν θα σηκώσει τα τακούνια της προς το ταβάνι, την οροφή. (οι περσίδες είχαν φήμη ως πολύ ερωτικές γυναίκες, οι ελληνίδες ήταν πιο συντηρητικές- συγκριτικά. Και φαίνεται πως είχε έρθει η μόδα των περσικών παπουτσιών, ίσως ήταν οι γόβες)
- ---Κι ούτε και θα του πάρει ‘@ί@α’. Δεν θα του κάνει στοματικό έρωτα. Ο τυροτρίφτης θα ήταν ένα εργαλείο της κουζίνας που θα έμοιαζε με φαλλό. Είναι εξαίρετη αυτή η παρομοίωση από λογοτεχνικής απόψεως. Είναι η πιο ωραία ατάκα απ όλη τη Λυσιστράτη, ή έστω από τις 3 καλύτερες. Και είναι σίγουρο πως οι αρχαίες ελληνίδες θα έλεγαν αυτή τη φράση ως συνθηματική.
Ναι! αυτή είναι η αλήθεια, η ωμή. Έτσι θα το έλεγε και σήμερα, ο Αριστροφάνης, αν έγραφε τώρα τη Λυσιστράτη. Αν και τότε ήταν πιο σεβαστικοί από εμάς, σήμερα και το έλεγαν πιο διακριτικά.
Γιατί λοιπόν εμείς περάσαμε το μέτρο και σοκάρουμε τον αναγνώστη?
Μα για να παρακινηθεί να διαβάσει Αριστοφάνη και μάλιστα απ το πρωτότυπο, με μικρή βοήθεια την μετάφραση. Γιά να δει πόσο ίδια είναι η γλώσσα μας χιλιάδες χρόνια μετά. Ακόμα και ‘του Δημοτικού’ να είσαι, καταλαβαίνεις τι μισές λέξεις.
Ο καθένας μας μπορεί από μόνος του να μάθει καλύτερα αρχαία ελληνικά , αυτά που μας δίδαξαν με λάθος τρόπο στο σχολείο…
Μερικά άλλα παραδείγματα ,που μερικά βγάζουν και γέλιο..
---οὐκ εἶδον οὐδ᾽ ὄλισβον ὀκτωδάκτυλον= δεν είδα ούτε δερμάτινο όργανο οκταδάκτυλο (ενν. να τον πιάνουν 2 γυναικεία χέρια) στίχος 109
---ἀφεκτέα τοίνυν ἐστίν ἡμῖν τοῦ πέους = πρέπει να κηρύξουμε αποχή από το πέος, στίχος 124
---χαλεπά μέν ἐσθ᾽ ὑπνῶν ἄνευ ψωλᾶς μόνας = είναι τόσο δύσκολο να κοιμούνται οι γυναίκες μόνες χωρίς ψωλές στίχος 143
---γυμναί παρίοιμεν δέλτα παρατετιλμέναι = μένουμε γυμνές και με ξυρισμένο το ‘δέλτα’ (ενν. ανάποδο) στίχος 151
--καταληψόμεθα γάρ τήν ἀκρόπολιν τήμερον= διότι θα καταλάβουμε την ακρόπολη σήμερα στίχος 176
---οὐδέν γάρ οὕτω θρέμμ᾽ ἀναιδές ἐστιν ὡς γυναῖκες = κανένα πλάσμα –αλήθεια- δεν είναι τόσο αδιάντροπο όσο οι γυναίκες! στίχος 368
--επιχέζομαι = χέζομαι πάνω μου, στίχος 440
---μαμμία,μαμμία,μαμμία = μαμάκα, μαμάκα, μαμάκα. στίχος 879
--οὐδέν ἐστι θηρίον γυναικός ἀμαχώτερον = δεν υπάρχει θηρίο πιό απολέμητο απ τη γυναίκα, στίχος 1014
---μη φιλήσῃς = μη με φιλήσεις στίχος 1036
---ἀλλ᾽ ὁ πρωκτός ἄφατον ὡς καλός.=αλλά πόσο ωραίος είναι ο κώλος της δεν λέγεται!... στίχος 1147
-------------Λίγοι ξέρουν πως στο γνωστό τραγούδι: ‘ο μύθος’ ή ‘έναν μύθο θα σας πω’, οι στίχοι είναι παραλλαγμένοι και παρμένοι από το δεύτερο Στάσιμο, δηλ. από ένα τραγούδι που υπήρχε στο θεατρικό έργο της Λυσιστράτης. στίχοι 780-820 .
Στιχουργός είναι ο Θρασύβουλος Σταύρου , και συνθέτης ο μέγας Μάνος Χατζιδάκης. Οι στίχοι δένουν τέλεια με τη μουσική, και υπάρχει και μια μικρή πιθανότητα η μουσική του αρχαίου τραγουδιού να είναι παρόμοια με τον Μύθο. Σημειωτέον πως ο ρυθμός μοιάζει πολύ με ‘τσάμικο’, δηλ. με αρχαίο δωρικό ρυθμό. Υπάρχουν και άλλα πολλά τραγούδια του Χατζιδάκη όπου η μουσική είναι καθαρά αρχαία-ελληνική, λες και έχει γίνει ‘μετασύνθεση’, όπως λέμε ‘μετεμψύχωση’...
Και αποδεικνύεται αυτό από τα συναισθήματα που μας εμπνέει η μουσική των τραγουδιών του Χατζιδάκη. Δεν συμφωνείτε?
Οι στίχοι του ‘μύθου’, φανερά επηρεασμένοι από τη Λυσιστράτη λένε:
Ένα μύθο θα σας πω
που τον μάθαμε παιδιά
ήταν ένας μια φορά
πού ‘φυγε στη ερημιά…
Η συνέχεια της έρευνας απαφίεται στον αναγνώστη, ώστε να μελετήσει το τραγούδι, αλλά και τους στίχους της Λυσιστράτης, για να δει πόσο ταιριάζουν…
Ποιό το νόημα της Λυσιστράτης για σήμερα?
Θα χρειαστούμε πολλή φαντασία για να σκεφτούμε σήμερα τις γυναίκες της Παλαιστίνης και τις Εβραίες να έχουν μπεί σ έναν ναό στην Ιερουσαλήμ, και να λένε στους άντρες τους σταματήστε τους πολέμους, αλλιώς σας χωρίζουμε.
Ας παραλληλίσουμε τη Λυσιστράτη με το παγκόσμιο κίνημα των femen που βγάζουν τα στήθη τους προωθώντας ένα μήνυμα που έχουν γράψει στο σώμα τους!
---------Αλήθεια τι θα έλεγε σήμερα μια νέα Λυσιστράτη?:
--Είσαι γυναίκα, κι έχεις βάρος στους ώμους σου να σώσεις τη ζωή στη γη, οι άντρες, οι περισσότεροι απέτυχαν…
--χώρισε τον άντρα σου αν δεν σε ακολουθεί στην επιστροφή στη φύση.
--χώρισε τον αν είναι παλιάνθρωπος, αν μολύνει το περιβάλλον, αν φανατίζεται με κόμματα και με ποδόσφαιρα και με θρησκείες, αν είναι εκβιαστής, εκμεταλλευτής, αν είναι ζάπλουτος και δεν βοηθάει τους φτωχούς.
--βόηθα την φτωχιά φίλη σου να ξεφύγει από την δουλεία. Απαγορεύεται εκμετάλλευση γυναίκας από γυναίκα.
--αλλά θα ρωτήσει κάποιος!. Γιατί να μην υπήρχε και ο Λυσίστρατος!.
Μια ανάλογη κωμωδία, όπου οι άντρες θα έκαναν σεξουαλική αποχή από τις γυναίκες, αλλά και ζητώντας τί?
Είναι πολύ δύσκολο να φτιαχτεί μια τέτοια κωμωδία. Πρώτον οι άντρες ενδίδουν, δεν αντέχουν να μην πάνε για έρωτα, (λόγω εύκολου οργασμού, λόγω που δεν έχουν υπομονή, η οποία είναι βασική γυναικεία αρετή)
Αλλά υπάρχει και ένας δεύτερος λόγος, πως οι γυναίκες δεν κάνουν πόλεμο, δεν τρέχουν με τα οχήματα, δεν ασκούν βία. Δηλαδή, τι θα ζητούσαν οι άντρες?
Αλλά τι να πούμε για τις σύγχρονες εργασιομανείς , καθαριομανείς, φιλοχρήματες , καταναλωτικές, υπερπροστατευτικές, και ασεβείς προς τον άντρας τους γυναίκες που έχουν υπερξεσαλώσει.
Μήπως γι αυτές χρειάζεται ένας Λυσίστρατος?
antoniosantonopouloskyparissia