Οι μαθητές στο σχολείο έχουν υποχρέωση να ακολουθούν το πρόγραμμα, να υπακούν στους νόμους του σχολείου, αλλά και στις διαταγές των καθηγητών τους.
Σε κάθε επάγγελμα, σε κάθε κοινωνία, σε κάθε παρέα: υπάρχουνε ‘κάποιοι’ νόμοι, αλλά υπάρχει και ‘μια’ ιεραρχία, οι εντολές που σου δίνει ο ανώτερός σου.
Όμως, κανείς δεν μας έχει πει τί πρέπει να κάνουμε όταν ένας ανώτερος μας διατάζει κάτι που είναι παράνομο, κάτι που είναι αντίθετο με το νόμο.
Να υ π α κ ο ύ μ ε τους ν ό μ ο υ ς, ή τους ά ρ χ ο ν τ ε ς ??
Υπάρχουνε πολλοί λόγοι που δεν μας το λένε :
1. - Ο βασικός λόγος που κανείς άρχοντας δεν μας λέει το αυτονόητο, πως πρέπει να υπακούμε πρώτα στους νόμους, είναι πως δεν τον συμφέρει, γιατί δεν θα υπακούμε αυτόν, τόσο απλά. Πράγματι , οι άρχοντες τις 9 στις 10 φορές, είναι παράνομοι, είναι άνθρωποι όπως και μεις. Αν αντιδρούσαμε σ’ αυτούς, θα υπήρχε αναρχία, και θα έπεφτε η κάθε εξουσία μέσα σε λίγες μέρες.
Αλλά ας δούμε τί λέει ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, περί αυτού: «προτιμότερο είναι να κυβερνά ο νόμος, παρά ένας οποιοσδήποτε από τους πολίτες. Για τον ίδιο λόγο, αν είναι αναγκαίο να κυβερνούν κάποιοι, τούτοι πρέπει να γίνουν φύλακες και υπηρέτες των νόμων.» Πολιτικά: Βιβλίο Γ , κεφάλαιο 16, στίχος 1287a, 19-20
2. --Αλλά υπάρχει και ένας άλλος κρυφός, υποσυνείδητος λόγος που κανείς (είτε άρχοντας, είτε ‘ξεάρχοντας’) δεν μιλάει για το θέμα που συζητάμε. Είναι πως αρκετοί νόμοι είναι -λίγο ή πολύ - παράνομοι, παράλογοι και τρελοί, όπως ακριβώς είναι παράνομοι και οι άρχοντες που ψήφισαν αυτούς τους νόμους... Δηλαδή βρισκόμαστε σε ένα δίλημμα: αν οι άρχοντες ψηφίζουν λάθος νόμους, δεν πρέπει να υπακούμε ούτε στους άρχοντες , ούτε στους λάθος νόμους, πράγμα το οποίο πάλι δεν είναι σωστό, διότι οδηγεί στο χάος της αναρχίας.
Ας δούμε τον Αριστοτέλη που λέει κάτι σχετικό: «άλλο είναι να υπακούν οι πολίτες στους υπάρχοντες νόμους, κι άλλο να υπάρχουν σωστοί νόμοι, τους οποίους να υπακούν οι πολίτες. Υπάρχει και η περίπτωση να υπακούν σε κακούς νόμους…» Πολιτικά: Βιβλίο Δ, Κεφάλαιο 8, στίχος 1294a, 5-8
3. -- Υπάρχει και ένας τρίτος λόγος, που είναι δύσκολη η απάντηση στον αν πρέπει να υπακούμε στους Άρχοντες ή στους Νόμους. Όλοι ξέρουμε πως πάνω από τους Άρχοντες, αλλά και πάνω από τους Νόμους, υπάρχει κάτι ανώτερο: Είναι τα δ η μ ο ψ η φ ί σ μ α τ α , δηλ οι ‘στιγμιαίοι’ νόμοι που βγάζει ο δήμος, ο λαός, η πλειοψηφία.
Η άμεση Δημοκρατία είναι ανώτερη από άρχοντες, ανώτερη και από νόμους…
Ο Αριστοτέλης το είχε διακρίνει και αυτό: « άλλο είδος δημοκρατίας είναι αυτό που όλοι οι πολίτες συμμετέχουν στην εξουσία, αλλά κυριαρχεί ο νόμος,(…) και άλλο είδος δημοκρατίας είναι όταν κυρίαρχη είναι η π λ ε ι ο ψ η φ ί α , κι όχι ο νόμος» . Πολιτικά, Βιβλίο Δ, Κεφάλαιο 4, στίχος:1292a: 1-6
4. --Υπάρχει όμως, κάτι παραπάνω κι από τα ψηφίσματα της πλειοψηφίας . Είναι το κοινό συναίσθημα του δικαίου, στο οποίο μετέχει ο καθένας μας. Όλοι λίγο-πολύ, καταλαβαίνουμε το σωστό και το λάθος, το δίκαιο και το άδικο.
Ανώτερο και από τους γραπτούς νόμους, είναι ο μέσος όρος του άγραφου δικαίου που όλοι έχουμε εντός μας. Όμως αν ακούσουμε αυτόν τον νόμο, αυτό το δίκαιο, τότε πάλι θα γίνει αναρχία, δεν θα υπολογίζουμε ούτε άρχοντες-ούτε νόμους. Διότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε πλάνη, δεν γνωρίζουν καλά το δίκαιο, παρασύρονται από θυμό ή από το προσωπικό τους συμφέρον.
Εδώ, θα βρούμε ως βοηθό, όχι έναν Φιλόσοφο , -σαν τον Αριστοτέλη-, αλλά έναν Τραγικό θεατρικό συγγραφέα, τον Σοφοκλή, ο οποίος στην πασίγνωστη Αντιγόνη, μας προτρέπει να βρούμε το ηθικό, το σωστό , το δίκαιο, και να το εφαρμόζουμε α κ ό μ α κ α ι α ν έρθουμε σε αντίθεση με Άρχοντες, ή με νόμους που βγάζουν οι άρχοντες, ή και με ψηφίσματα που τυχόν βγάζει ο Λαός…
Η Αντιγόνη, στέκεται αντί, αντιστέκεται. Δεν είναι τυχαίο το όνομά της…
ο κάθε ενεργός πολίτης είναι άρχοντας και νόμος!!
Ενώ η ανώτερη εξουσία είναι οι άγραφοι νόμοι, όμως κανείς δεν μιλάει γι αυτούς, γιατί τους καπελώνουν οι γραπτοί νόμοι, τους οποίους με τη σειρά τους καπελώνουν οι ‘ψευτοάρχοντες’.
Οι ενεργοί και σωστοί πολίτες, έχουν για πρότυπο την αρχαία Αντιγόνη, αλλά και εφαρμόζουν το 120 άρθρο του σύγχρονου Συντάγματος της Ελλάδας, που μας προστάζει να μοιάσουμε στην αρχαία ηρωΐδα.
Οι ενεργοί πολίτες είναι σαν να έχουν την εξουσία, έστω κι αν δεν την έχουν τυπικά. Είναι συμβουλάτορες των Βουλευτών, είναι το ‘δεξί χέρι’ των Αρχόντων, αλλά και βοηθοί των Αστυνόμων στο δύσκολο έργο τους. Είναι άμισθοι, και αυτός είναι ο βασικός λόγος που έχουν καθαρή σκέψη, ώστε να βρίσκουν το δίκαιο και να το εφαρμόζουν κατά περίσταση.
Ο μέγας Αριστοτέλης, και σε αυτό το θέμα, τα είχε πει όλα πριν 34 αιώνες: «ο σωστός πολίτης, είναι αυτός που μπορεί το ίδιο καλά να είναι άρχοντας, είτε αρχόμενος» Πολιτικά: Βιβλίο Γ, Κεφάλαιο 4, στίχος1277a: 27-28
Antoniosantonopouloskyparissia.blogspot.gr
Υστερόγραφα:
1. ---Ας παρατηρήσουμε πως η Αντιγόνη , έγινε αντάρτισσα, όχι για θέμα εθνικό, ή οικονομικό, ή ιδεολογικό, όπως κάνουν οι σύγχρονοι αντιεξουσιαστές. (κομμουνιστές, αναρχικοί ή και εθνικιστές). Ο σοφός Σοφοκλής την παρουσιάζει να θάβει τον νεκρό αδελφό της, ανυπακούοντας στον τρελό άρχοντα Κρέοντα που είχε διατάξει να μείνει άταφος, σαν να ήτανε ένα σκυλί… Η λογική και η ηθική, λέει πως και ο μεγαλύτερος εγκληματίας πρέπει να ταφεί, έστω και μόνο για μην εξευτελίζεται ένα ανθρώπινο σώμα, έστω και μόνο για να τον ξεχάσουμε γρήγορα. Το κρυφό δίδαγμα του Σοφοκλή, είναι πως πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί για το πότε πρέπει να γινόμαστε ανυπάκουοι στους νόμους.
2. ---Μια περίπτωση νόμιμης ανυπακοής στους νόμους και στους άρχοντες είναι η λεγόμενη: κατάσταση ανάγκης , η οποία προβλέπεται και από τους υπάρχοντες νόμους. Π.χ. Όταν ένα σπίτι έχει πάρει φωτιά, τότε επιτρέπεται να μπούμε μέσα για να τη σβήσουμε. Όταν ένας φωνάζει: βοήθεια, τότε επίσης επιτρέπεται να παραβιάσουμε το άσυλο ενός σπιτιού. Όταν ένας είναι έτοιμος να ασκήσει βία σε άλλους, τότε επιτρέπεται να ασκήσουμε βία σε αυτόν για να αποτρέψουμε το έγκλημα. Και γενικότερα, όταν ένας νόμος είναι καταφανώς λάθος, τότε επιτρέπεται μια ελαφρά παρανομία που θα αναδείξει το πρόβλημα ώστε να αλλάξει ο νόμος, κλπ. , κλπ. , κλπ.
Παρακινούμε τον αναγνώστη να σκεφτεί διάφορες ανάλογες περιπτώσεις… Το ερώτημα: πότε πρέπει να είμαστε ανυπάκουοι, πρέπει να είναι βασικό μάθημα στα σχολεία, ήδη από το Δημοτικό, και ακόμα περισσότερο στο Γυμνάσιο-Λύκειο. Δυστυχώς το μάθημα αυτό λείπει.